آلودگی هوای شهری ممکن است یک مشکل بهداشتی جدی باشد. بخشی از این آلودگی ها مربوط به آلودگی هوای داخلی یا فضای بسته مانند خانه می باشد. تصور عمومی این است که محیط داخل منازل از نظر آلودگی های هوا ایمن تر از هوای آزاد است و آنها که نگران مواجهه با اکسیدهای ازت ناشی از وسایل حمل و نقل هستند، نمی دانند  به عنوان مثال پخت و پز با گاز طبیعی که در داخل در اکثر مواقع کیفیت هوای درون ساختمان منزل صورت می گیرد، بیشتر هوای آزاد آنها را در معرض اکسیدهای ازت قرار می دهد و بدتر از کیفیت هوای بیرون است. تعداد زیادی از آلودگی های جدید که منبع آنها در داخل ساختمان است، محیط داخل را تحت تاثیر قرار می دهند. غلظت آلودگی هوای داخل ساختمان در هر زمان از مجموع آلودگی نفوذی از خارج و منابع داخل تشکیل شده است.

 

امروزه آلودگی هوای محـيط هـای بسـته، مشـكل اساسـی در حيطـه سـلامت در ابعـاد جهانی محسوب مي گردد. آلــودگی هــوای محــيط هــای بســته يــا سهم مهمی در امراض و مرگ و ميـر ناشـی از بيمـاريهـاي تنفسـي در انسان به ویژه كودكـان دارد. ايـن موضـوع بيـانگر اهميـت توجـه بـه مبحـث آلودگی هوا در محيطهـای بسـته و نقـش تأثيرگـذار آن بر سلامت افراد است. اگرچه در مواجهــه بــا ذرات اثــرات زيــادی مشاهده می گـردد امـا غالبـاً بـيش تـرين اثـرات آن روی دستگاه تنفسی و قلب و عروق ميباشد. افرادی که ساعت های متوالی در یک اتاق بسته می نشینند به علت کمبود اکسیژن و انباشتگی آلاینده ها، بیش از حد معمول دچار سردرد، گلودرد، خارش چشم، سرما خوردگی ، ناراحتی های قلبی و تنفسی ، حساسیت و آنفلوانزا می شوند و همچنین زنان و کودکان که زمان بیشتری را در چنین محلی سپری می کنند بیشتر در معرض این آلودگی ها هستند. طی آمار منتشر شده سالانه 6.1 میلیون نفر در اثر این آلودگی های موجود در داخل ساختمان می میرند، یعنی هر 0.2 ثانیه یک نفر.

 منـابع ذرات معلـق در محــيطهــاي داخــل متعدد هستند. بنابراین عدم استفاده از تهویه مناسب می تواند میزان آلودگی داخل خانه را چند برابر افزایش دهد. کمبود ورود مقدار کافی از هوای بیرون که باعث رقیق شدن آلاینده های منتشره که ناشی از منابع داخلی هستند، یکی از علل آلودگی بیشتر فضاهای داخلی است. از طرفی بدون خروج و انتقال کامل هوای آلوده داخل به بیرون غلظت آلودگی شدت یافته و ماندگار می شود. مقدار رطوبت و دمای بالا نیز در هوای داخل تاثیر گذاشته و باعث تراکم آلاینده ها و افزایش آلودگی می گردند. تا جایی که محققان اعلام نموده اند که آلودگی هوا در محیط های بسته 3 تا 8 برابر بیشتر از فضای باز است. 

 

منابع اصلی آلودگی هوا در فضای بسته

 

1. استعمال دخانیات

دود حاصل از سیگار و قلیان حاوی مواد آلوده کننده ای چون مونواکسید کربن، فرمالدئید، گازها و ذرات ریزی می باشد که برخی از آنها سرطان زا هستند و فرد سیگاری را در معرض بیماری های جسمی متعددی قرار می دهند. از طرف دیگر افرادی كه در معرض دود سيگار اطرافيان قرار می گیرند و اصطلاحاً به آنها سيگاری غير فعال يا سيگاری ثانويه گفته مي شود هم دچار همان بيماري هاي مشابه افراد سيگاري می شوند. 

دود دست دوم دخانیات

دود دست دوم، دود دخانیاتی است كه به محيط وارد مي شود و ديگران آن را استنشاق می كنند. اين دود مخلوطي از دود دخانیات و بازدم يك فرد سيگاری است كه از دهان خود به بيرون منتقل مي كند. طي يك ساعت در اطاق پر از دود سيگار، يك فرد غيرسيگاری ممكن است معادل كشيدن ۱۵سيگار فيلتردار، مواد سمي موجود در دود سيگار را استنشاق كند. طبق گزارش های سازمان جهانی بهداشت، يكی از هر ۱۰ مرگ ناشي از تنباكو، براي افراد سيگاری دست دوم اتفاق می افتد. دودي كه اطرافيان فرد سيگاری استنشاق می كنند حاوی ۴۰۰۰ ماده است كه ثابت شده بيشتر از ۵۰ مورد آن در انسان ها يا حيوانات سرطان زا هستند. در طول دو دهه گذشته دانشمندان اثبات كرده اند كه همه بيماری های ناشی از سيگاركشيدن، در افراد سيگاری دست دوم هم ممكن است ايجاد شود.

2. دود دست سوم دخانیات

به تازگی مشخص شده كه سموم ناشی از سوخت انواع دخانيات كه به صورت دود در هوا رويت نمی شود، بيش از آنچه انتظار می رفت، خطرناک و آسيب رسان است. اين سموم از طريق لباس، پوست و مو و وسايل اطراف فرد سيگاری به ديگران منتقل می شود؛ به طوری كه ثابت شده اين اثرات حتی تا ماه ها پايدار و تاثيرگذار است. یک مطالعه، نشان داده كه حدود ۹۰ درصد نيكوتين تنباكوی دود شده به ديوار، سطوح، وسايل نرم درون خانه مانند فرش و بالش و مبلمان و نيز لباس و مو و پوست افراد می چسبد. 

 لازم است بدانيم كودكان به چند دليل بيشتر در معرض عوارض اين مواد سمی خواهند بود: كودكان زمان بيشتری را در منزل سپری می كنند. كودكان بيشتر در معرض تماس فيزيكی با بزرگسالان (در آغوش كشيدن و بوسيدن كودكان توسط بزرگسالان سيگاری كه حامل ذرات مضر دود دست سوم در مو، پوست و لباس خود هستند) قرار می گيرند. كودكان با خصوصيت منحصر به فرد خود از جمله تنفس سريعتر ، در دهان بردن وسايل اطراف و دست آلوده خود، تماس با مواد سمی محيط را تشديد می كند.

 

3. حیوانات خانگی

حیوانات خانگی مثل سگ، گربه و طوطی، عامل مهم حساسیت در بسیاری از موارد میباشند. ذرات مو،پوست و چرم حیوانات اهلی روی فرش، لوازم منزل و رختخواب سبب بروز آلرژی طولانی مدت میشود.

 

4. کپک،قارچ و باکتری

باکتریها، ویروسها، قارچها، گرده گیاهان و دیگر آلرژنها در هوای محیط خانه نیز از عوامل آلایندگی محسوب می شوند که از طریق سیستمهای تهویه هوا و همچنین از درزهای پنجره و درها به درون ساختمان راه مییابند. همچنین اگر دستگاههای تهویه بخوبی تمیز نگردند و یا منبع رطوبتی در داخل ساختمان باشد، کپکها، قارچها و باکتری ها تجمع پیدا می کنند. آلودگی های قارچی بیشتر در آب و هوای مرطوب وجود دارد (مثل حمام). این قارچ ها در اشیایی مانند فرش و دیوار تولیدمثل کرده و حساسیت هایی را برای افراد ایجاد می کنند. جهت جلوگیری از رشد این ذرات باید تهویه اتاقها بویژه حمام و آشپزخانه به خوبی تامین شود و زباله ها به صورت روزانه از منزل خارج شوند.

 

5. مواد شیمیایی (مواد شوینده، تمیزکننده و ضدعفونی کننده)

برخی از محصولات خانگی از قبیل پاك کننده ها، حشره کشها، مواد بهداشتی و آرایشی، رنگها و حلال ها (سفید کننده ها و جرم زداها) نیز ناراحتی های تنفسی و عصبی ایجاد می کنند. ضدعفونی کننده ها نیز دسته ای از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر باکتریها، ویروسها، قارچها و اسپور باکتریها محیط را ضدعفونی می کنند مواد ضدعفونی کننده که اکثرا شامل فرمالدئید و کلر می باشند در محیطهای بسته پس از استفاده و یا حین استفاده سبب تصاعد بخارات گردیده که غلظت زیاد این بخارات سبب مسمومیت ها می گردد. شوینده هایی مانند وایتکس که خانم های خانه دار از آنها برای شستشوی زمین و دیوار استفاده می کنند به علت داشتن ترکیباتی قلیایی با pHبالا علاوه بر اینکه می توانند موجب سوختگی وآسیب شوند، استنشاق آنها نیز به خاطر تبخیر سریع می تواند به بافتهای ریه آسیب برساند. استفاده از موارد فوق باعث تراکم شدید آلاینده ها در منازل شده که تامدت های طولانی اثر سوء خود را حفظ می نمایند. همچنین بعضی از ضدعفونی کننده ها و شوینده ها با باقی ماندن این مواد روی لباسها و ملافه ها می توانند از طریق پوست نیز جذب شوند. 

 

6. وسایل گرمایی و پخت و پز

تولیدکننده این آلاینده ها در خانه ها وسایل گرمایی، اجاق و بخاری های گازی، بخاری نفتی، بخاری های دودکش دار و بدون دودکش هستند.  گازی که از وسایل گازسوز و اجاق متصاعد می‌شود به نام گاز مونواکسید کربن بسیار سمی بوده و برای سلامتی بسیار مضر هستند. این گازها در سطوح پایین می توانند سبب تحریکات تنفسی و چشمی، سردرد و تهوع شوند و در سطوح بالاتر به مرگ شخص منجر گردند. همچنین استفاده از وسایل نفت سوز باعث ایجاد سرطان میشود. 

 

گاز فرمالدئید چیست؟

مهمترین گاز آلی آلاینده هوای داخل خانه فرمالدئید میباشد، در حالی که غلظت آن در هوای باز بسیار کم میباشد، مقدار آن در خانه ها اغلب چند برابر بیشتر است. منابع عمده این گاز سرطانزا در خانه، از طریق دود سیگار و همچنین در بسیاری از درز گیرها، مواد اشتعال زا مانند فوم های عایق وجود دارد. این ترکیب آلی فرار به صورت گاز متصاعد شده و در صورتی که ساختمان مجهز به تهویه کافی نباشد، تراکم آن در ساختمان زیاد شده و می تواند سلامت ساکنین را دستخوش آسیب نماید.

 

راه های كاهش آلودگی منابع سوختی در خانه :

• برای اطمينان از نحوه صحيح كار دستگاه های حرارتی لازم است آنها به طور مستمر كنترل شوند.

• دودكش‌ها و لوله های بخاري‌ را هميشه بررسي و تميز نموده و هرگونه زنگ‌زدگی، پوسيدگی و ترك خوردگی در آنها را تعمير كنيم.

• وسايل مصرف‌كننده سوخت بايد در جای مناسب و به شكل صحيح نصب شوند.

• هيچگاه از بخاری بدون دودكش و كلاهك براي گرم كردن فضای خانه استفاده نشود.

• چنان چه قسمتهای عایقکاری شده منزل نیاز به تعمیر دارد، حتماً باید از افراد با تجربه و آشنا به مسائل فنی کمک گرفت. هنگام تعمیر عایقکاری منزل، بایستی افراد خانواده به خصوص کودکان را از محل دور کرد.

• دستگاه های تصفیه هوای خانگی مانند دود کش و هود آشپزخانه قادر به حذف ذرات آلاینده، مواد شیمیایی و گازها با راندمان بالا هستند. فیلتر کربن موجود در این دستگاه ها، بهترین حذف کننده فرمالدهید است.

• یکی از راه های مقابله و کاهش میزان فرمالدئید منتشر شده از مصالح ساختمانی، پایین نگه داشتن دما و رطوبت داخل منزل می باشد.

• بهترین روش برای از بین بردن آلودگی های قارچی، خشک نگه داشتن وسایل و محیط منزل می باشد و اگر وسیله ای خیس باقی بماند، آن را بلافاصله خشک کرده و سپس استفاده کنیم. همچنین قسمت هایی از منزل مانند حمام، زیرزمین، دستشویی و آشپزخانه را با باز کردن درب و پنجره و رو گذاشتن هواکش، خشک نگه داریم.

• بیشترین راه حل برای مبارزه با آلودگی ناشی ازمواد شیمیایی (مواد شوینده، تمیزکننده و ضدعفونی کننده)، استفاده از پاك کننده های طبیعی می باشد. در غیر این صورت باید تهویه هوای محیط را با باز گذاشتن درب و پنجره در نظر گرفت.

• یکی از راههای کاهش آلودگی هوای داخل استفاده از گیاهان تصفیه کننده هوا در فضاهای داخلی است.

 

معجزه سم زدایی گیاهان آپارتمانی یکی از راه های کاهش آلودگی هوای داخل استفاده از گیاهان تصفیه کننده هوا در فضاهای داخلی است .جالب است بدانید، برخی از گیاهان علاوه بر زیبایی، هوای خانه شما را نیز تمیز و تصفیه می کنند. این گیاهان موجب جذب ذرات معلق مضر و نیز افزایش سطح رطوبت محیط می شوند.

استفاده از توان پالایشی گیاهان در محل های داخلی، به عبارت دیگر قرار دادن چند گیاه گلدانی در ساختمانهای مسکونی و اداری علاوه ازجنبه های زیبائی و طراوت  می تواند به عنوان یک روش مقرون به صرفه جهت جذب آلاینده ها و پاکسازی   هوای داخل  بکار گرفته شود. اخیرا دانشمندان ، گیاه پالایی (استفاده از گیاهان برای حذف مواد سمی  از هوا، آب وخاک ) را به عنوان یک روش موثر ، جالب و ارزان قیمت واقتصادی برای بهبود کیفیت هوای داخل پیشنهاد کرده اند که نیاز به هیچ نیروی تخصصی ندارد وباعث افزایش سطح سلامتی ساکنین داخل ساختمانها می شود. 

 

۱۰گیاه که نقش پررنگی در پاکیزگی و تصفیه هوای داخل آپارتمان ها دارند.

 

عَشَقِه یا «پاپیتال»، «پیچک انگلیسی» و «داردوست» 

سپاتی فیلوم 

نخل راپیس

سرخس بوستون  

گیاه شمشیری  

پوتوس طلایی

بگونیا وکس

دراسینا با لبه های قرمز

کلوروفیتوم برگ گندمی

 

شما می توانید با بکارگیری راهکارهای فوق، هوای سالم داخل منزل را به خودتان و سایر اعضا خانواده هدیه دهید.