آلودگی خاک
یکی از انواع مهم آلودگی هاي محیط زیست، آلودگی خاك است. آلودگی خاك عبارت است از وجود، پخش یا آمیختن یک یا چند ماده خارجی به خاك به مقدار و مدتی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن را به طوري که براي انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان و یا آثار و ابنیه زیان آور باشد، تغییر دهد. بنابراین هرگونه تغییر در ویژگی هاي اجزاي تشکیل دهنده خاك به طوري که استفاده از آن ناممکن گردد آلودگی خاك نامیده می شود. آلودگی خاک باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش رشد و نمو گیاهان و در نهایت منجر به فرسایش خاک و بیابان زایی می شود. بسیاري از آلودگی هاي ایجاد شده در خاك ناشی از تخلیه یا نشت مواد آلی است. مدت هاست مواد نفتی و مشتقات آن در اثر حمل و نقل یا ذخیره سازي موجب آلودگی خاك می شوند، این در حالی است که هر قدر مواد نفتی به عمق بیشتري از خاك نفوذ کند، رفع آلودگی آن مشکل تر و هزینه آن چندین برابر خواهد بود.
فلزات سنگین در خاک
یکی از مهم ترین آلاینده هاي خاك، فلزات سنگین می باشند که باعث کاهش کیفیت خاك و در نتیجه کاهش کارکرد مطلوب آن می شوند. خاك مکان ورود مهمی براي فلزات سنگین در اکوسیستم هاي خشکی می باشد. فلزات سنگین گروهی از فلزات و شبه فلزات هستند که میزان کم آن ها نیز سمی و خطرناك است. دو منبع براي آلودگی فلزات سنگین خاك وجود دارند:
منابع طبیعی و منابع انسانی.
منابع طبیعی شامل ورود فلزات سنگین از طریق فرسایش مواد موجود در خاك بوده و بنابراین با زمین شناسی منطقه مرتبط می باشد.
صنایع آهن و فولاد، معدن کاري، حمل و نقل جاده اي، تولید سوخت، انتقال انرژي، کشاورزي متراکم، آبیاري با فاضلاب، انباشتن لجن، سوزاندن پسماند و به ویژه استفاده از کودها و مواد شیمیایی در کشاورزي از منابع انسانی بسیار مهم ورود فلزات سنگین به اکوسیستم خاك هستند.
آلودگی فلزات سنگین نه تنها به طور مستقیم بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك، کاهش فعالیت زیستی و کاهش دستیابی زیستی مواد مغذي خاك تأثیر می گذارند، بلکه هم چنین خطر جدي براي سلامتی انسان از طریق ورود در زنجیره غذایی و امنیت زیست محیطی از طریق نفوذ در آب هاي زیرزمینی محسوب می شوند.
منابع آلوده کننده خاک
آلاینده های صنعتی ، آلاینده های نفتی ، آلاینده های شهری(مواد زائد و زباله ها) ، آلاینده های کشاورزی
نقش خاک در پالایش طبیعی آلاینده ها
خاك یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است که حدود ۹۵ درصد غذاي انسان از آن حاصل می شود. بدون داشتن خاك سالم، حیات و زندگی روي زمین امکان پذیر نخواهد بود، بنابراین برنامه ریزي براي داشتن خاکی سالم لازمه بقاي انسان است. خاك ها با داشتن قدرت خود پالایی به عنوان پالاینده طبیعت محسوب می شوند. علاوه بر اینکه تأمین کننده مواد غذایی هستند، خاصیت تصفیه کنندگی نیز دارند و این خاصیت خاك در اثر خواص فیزیکی(عمل نفوذ آب از منافذ)، شیمیایی(جذب سطحی و تبخیر) و زیستی(تجزیه و فساد مواد آلی) آنها حاصل می گردد.
پاک سازی خاک
دو روش اصلی در پاکسازي خاك هاي آلوده وجود دارد :
- پاکسازي در محل آلوده (In situ) :خاك را در محل واقعی و به صورت در جا ترمیم می نمایند.
- پاکسازي خارج از محل آلوده (Ex situ) :خاك آلوده را تا عمق مشخصی حفاري و از منطقه دور نموده و در محلی دیگر آن را ترمیم و احیا می نمایند .
روش دیگري نیز براي پاکسازي خاك هاي آلوده بر شمرده می شود که عبارت است از ابقاي خاك آلوده در محل و ممانعت از انتشار آلودگی به خاك هاي اطراف، گیاهان، حیوانات و انسان ها.
این روش عموماً توسط قرار دادن یک کاور پلاستیکی حول منطقه آلوده انجام می شود به طوري که از تماس مستقیم آب باران با آن و در نتیجه انتشار آلودگی جلوگیري می شود .
روش هاي اصلاح خاك به طور کلی به ۳ دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :
- روش هاي شیمیایی و بیولوژیکی
- روش هاي انتقال، جداسازي و استخراج
- روش هاي جامدسازي، تثبیت و نگهداري
روش هاي ترمیم خاك شامل استفاده از آب براي خارج کردن آلاینده ها، استفاده از حلال هاي شیمیایی، از بین بردن آلاینده ها به روش سوزاندن، کمک به ارگانیسم هاي طبیعی براي شکستن مولکول آلاینده ها، اضافه کردن مواد به خاك براي محافظت آن و جلوگیري از انتشار آلودگی به سایر نقاط می باشد.